Zamknij ×

Skoro już potrafimy zrobić zdjęcie o poprawnej ekspozycji, to zajmiemy się kontrolowaniem głębi ostrości. Jest to jedno z bardziej istotnych narzędzi w fotografii. Dlaczego oraz kiedy się przydaje, pokażemy nieco dalej. Najpierw wyjaśnijmy co to takiego ta głębia ostrości?

Ale co oznacza zakres ostrości? Otóż nawet ludzkie oko nie widzi wszystkiego jednakowo ostro, skupia ostrość na przedmiocie, czy na planie, który jest w centrum uwagi. Podobnie jest z ostrością aparatu. Pierścień ostrości w obiektywie albo autofocus (czyli automatyczne ustawianie ostrości) ustawia ostrość na wybranym przez Ciebie elemencie. Podsumowując: zakres ostrości to ostra część zdjęcia. Jeżeli na zdjęciu większość elementów jest ostra, i nieważne czy chodzi o przedmioty położone dalej czy bliżej aparatu, wówczas mówimy o dużej głębi ostrości. Jeżeli natomiast tylko główny obiekt jest ostry (albo nawet tylko jego część), a to co przed i za nim, jest już rozmyte, to zjawisko takie nazywamy z kolei małą głębią ostrości.

Mała głębia ostrości. Na pierwszym zdjęciu bardzo wyraźnie widać, że ostrość obejmuje tylko dwa umieszczone w środku bębenki. Na pozostałych już zanika. Druga fotografia prezentuje jeszcze mniejszą głębię ostrości.

Najważniejszą informacją dla Ciebie jest to, że w większości przypadków to właśnie Ty masz wpływ na to jaką głębię osiągniesz. Jak to zrobić? Zapewne się zdziwisz – za pomocą regulowania przesłony. Oto generalna zasada:

• im mniejszy otwór przesłony (a zatem wyższa wartość przesłony), tym większa głębia ostrości, czyli większa część zdjęcia jest wyraźna
• z kolei im większy otwór przesłony (a zatem niższa wartość przesłony), tym mniejsza głębia ostrości, czyli większa część zdjęcia jest rozmyta

Koniecznie to zapamiętaj, jest to prosta reguła, a bardzo ułatwia świadomą pracę z aparatem. Bardziej szczegółowo przedstawiamy to w poniższych punktach:

• najniższa możliwa przysłona, czyli (w zależności od obiektywu) 2,8 – 5,6, pozwala nam w zakresie ostrości umieścić jeden konkretny przedmiot albo np. złapać w ostrości twarz jednej osoby, bywa, że nie cała twarz będzie ostra
• jeżeli tę przysłonę przestawimy na wyższą wartość, załóżmy od 8 do 11, to powinniśmy w zakresie ostrości sfotografować grupę przedmiotów albo postacie niezbyt od siebie oddalone
• wartość przysłony 16-22 powinna dać nam niemal gwarancję, że wszelkie elementy na zdjęciu będą ostre – do tego jednak, by ustawić taką wartość przesłony potrzebne jest bardzo dobre światło lub wysokie ISO (gdy brakuje światła), nie zawsze więc będzie możliwe uzyskanie pełnej głębi ostrości

Oto przykłady:

GRANICE KREOWANIA GŁĘBI OSTROŚCI

Jeżeli czujecie się nieco przytłoczeni dotychczasową wiedzą, to tego podpunktu czytać teraz nie musicie. Zawsze można do niego wrócić. Ale jeśli jesteście ciekawi, to zapraszam.

Jak widzisz PRZESŁONA decyduje o dwóch bardzo istotnych kwestiach:

• jak dużo czasu potrzebuje światło do tego, aby zapisało się zdjęcie – w skrajnych warunkach często decyduje to czy nasze zdjęcie będzie udane pod względem technicznym
• jaki zakres ostrości będzie widoczny na Twoim zdjęciu.

Tak, tak, już to przecież wiesz, ale nie bez powodu to zaznaczamy. Pierwszą rolę przesłony już przerabialiśmy w poprzedniej części. Ale my wręcz musieliśmy zrobić to wcześniej, przed poznaniem pojęcia głębi ostrości, ponieważ umiejętność korzystania z przesłony w celu właściwego naświetlenia zdjęcia jest niezbędna przy kontrolowaniu głębi ostrości. Dlaczego? Otóż granice w osiągnięciu maksymalnej głębi ostrości dyktują nam warunki oświetleniowe. Inaczej jeszcze mówiąc: gdybyś nie znał zasad właściwego naświetlania zdjęcia (ekspozycji), to kreując głębię mógłbyś zdjęcie prześwietlić bądź niedoświetlić. Na przykład, chcąc osiągnąć dużą głębię musisz mocno domknąć przesłonę. Wtedy jednak należy wydłużyć czas naświetlania. Czyli, nastawiasz czas na 1/60 sekundy, przesłonę nastawiasz na wartość 22. Jeżeli warunki oświetleniowe nie będą dobre, a obiekt może się nieco ruszać (nie pomoże wtedy i statyw), to taki nastaw nie wystarczy i zdjęcie wyjdzie niedoświetlone. Gdybyś nie wiedział, jak dbać o ekspozycję zdjęcia, wówczas zrobiłbyś źle naświetloną fotografię. A ponieważ już wiesz, to albo rezygnujesz z tak dużej głębi, albo doświetlasz (o ile to możliwe) otoczenie, by móc skorzystać z takich nastawów.

JAKĄ GŁĘBIĘ OSTROŚCI STOSOWAĆ?

W jakich wypadkach wskazana jest mała głębia ostrości? A kiedy należałoby robić zdjęcia z użyciem dużej głębi i dlaczego? Żeby to omówić weźmiemy pod uwagę następujące rodzaje fotografii: portret, pejzaż, architektura, zdjęcia artystyczne, makrofotografia, fotografia przedmiotu, fotografia sportowa. Jeżeli masz wątpliwości, to weź do ręki dowolny magazyn, gazetę, etc. i zobacz, w jaki sposób głębia ostrości jest wykorzystywana w tego typu zdjęciach. Odpowiedź nie zawsze jest jednoznaczna.

Portrety

Portrety zazwyczaj wykonuje się używając niewielkiej głębi ostrości, w końcu ważna jest osoba na zdjęciu, a nie z jakiego materiału zrobiona jest kanapa, na której siedzi. Nieraz jednak otoczenie postaci jest równie interesujące, co sama postać. To sytuacje, gdy na przykład fotografujemy w egzotycznym kraju, gdzie nie tylko sama postać, ale też miejsce, gdzie żyje może nieść ze sobą wiele ciekawych informacji.

Architektura i pejzaż

W zdjęciach tego typu ważny jest każdy szczegół, każdy detal. Dlatego wykonując zdjęcia budynków, czy fotografując na łonie natury pamiętajmy o tym, by zadbać o odpowiednią liczbę szczegółów, czyli o dużą głębię ostrości, jak na zdjęciach poniżej.

Zdjęcia artystyczne

Zdjęcia artystyczne to wybór każdego z nas, są takie w których duża głębia ostrości jest niezbędna, a są też i zdjęcia takie, gdzie minimalna głębia jest sposobem artystycznej kreacji (np. zdjęcia Zbigniewa Dłubaka). Tu przykład zdjęć z podróży, które mają wydźwięk artystyczny, jedno z dużą, drugie z małą głębia ostrości.

Zdjęcia sportowe i zdjęcia makro

Głębia ostrości tych zdjęć jest podyktowana ograniczeniami technicznymi. W zdjęciach makro, w zależności od sposobu w jaki je wykonujemy, od razu musimy się pogodzić z małą głębią ostrości, choć nie zawsze jest ona pożądana.

W zdjęciach sportowych mamy często do czynienia z małą głębią ostrości, z racji używania przez fotografów sportowych obiektywów o długich ogniskowych, np. 300, 500 i nawet 1000mm. Jak już wspominaliśmy, im dłuższa ogniskowa, tym mniejsza głębia ostrości. Przy takich zdjęciach, to co jest nieco dalej, liczone nawet w centymetrach, wyjdzie nieostre.

OGNISKOWA A GŁĘBIA OSTROŚCI

Wiemy już, że głębia ostrości zależna jest od przesłony, ale czy zwróciliście uwagę, że przy omawianiu głębi ostrości w przypadku zdjęć sportowych pojawiło się zdanie, że im dłuższa jest ogniskowa, tym mniejsza głębia ostrości? Tę zasadę należy zapamiętać. Przy okazji sprawdźmy to w praktyce.

• WYKONANIE:
  Jeśli masz zooma, to ustaw go na jak najdłuższą ogniskową, np. 55 (ale nie więcej niż 200, nie ma takiej potrzeby). Zrób zdjęcie, ale w taki sposób, by w kadrze znalazły się co najmniej 2 elementy. Element na pierwszym planie niech będzie oddalony maksymalnie o 50 cm, element na drugim planie powinien być oddalony minimum o 100 cm. A teraz zmień ogniskową na najniższą możliwą, np. 18 mm. Wykonaj drugie zdjęcie według tych samych zasad co pierwsze.
• WYNIK:
  Przyjrzyj się pierwszemu zdjęciu. Jeśli wszystko poszło w porządku, to powinna być widoczna wyraźna różnica w ostrości obydwu elementów. A teraz spójrz na drugie zdjęcie: różnica pomiędzy ostrością pierwszego przedmiotu a ostrością drugiego powinna być o wiele mniejsza. Jaki jest z tego wniosek?

A teraz zobaczmy jak wygląda to ćwiczenie wykonane u nas w studio:

Na pierwszym zdjęciu ewidentnie widać, że bliższy obiekt jest ostry, drugi już nie. Na drugim z kolei zakres ostrości objął wszystkie obiekty. Podobny efekt powinniście widzieć na swoich zdjęciach. Przez zmianę ogniskowej zmieniła się też skala odległości.

ODLEGŁOŚĆ OD OBIEKTU A GŁĘBIA OSTROŚCI

Jest jeszcze jeden element, który ma wpływ na głębię ostrości – STOSUNEK ODLEGŁOŚCI MIĘDZY APARATEM I OBIEKTEM, A OBIEKTEM nr 1 I OBIEKTEM nr 2 (lub tłem). No, no, to faktycznie brzmi co najmniej tajemniczo, ale wierzcie mi, wzór który to opisuje jest dużo bardziej skomplikowany. Dla ułatwienia pokażę to na poniższej grafice.

Tutaj widzicie, że odległość między aparatem a pierwszym obiektem jest znacznie większa niż odległości między obiektem a tłem, czyli A>B (lub zamiennie drugim obiektem). To powoduje, że i obiekt i tło będą w zasięgu zakresu ostrości, a zatem będzie duża głębia ostrości. W tej sytuacji trudniej osiągnąć małą głębię ostrości. A jeżeli będzie odwrotnie? Czyli tak jak na poniższej grafice?

Odległość między aparatem a pierwszym obiektem jest mniejsza niż odległość między obiektem a tłem, czyli A<B. Wówczas łatwiej o małą głębie ostrości, a trudniej o dużą głębię.

Zobaczmy jak to wygląda na rysunku:

Zróbmy testowe zdjęcie przypominające tę sytuację – ustawiamy figurkę blisko tła z materiału, odległości liczone są tu wprawdzie w centymetrach, a nie metrach jak na rysunku, to jednak nie ma znaczenia. Liczą się bowiem proporcje. Widać wyraźnie, że tło jest tak samo ostre jak figurka.

Poszukajmy teraz sposobu na ukrycie tła w nieostrości. Możemy np. wydłużyć ogniskową, ale to pod warunkiem, że mamy ZOOMa bądź inny obiektyw. Zakładając, że nie mamy możliwości zmiany ogniskowej, jakie jeszcze możemy znaleźć sposoby na rozmycie tła? Jeżeli pomyśleliście o odsunięciu przedmiotu od tła, to mieliście rację. To najprostszy sposób na ukrycie tła w większej nieostrości. Im bardziej będziesz obiekt odsuwał od tła, tym bardziej będzie ono rozmyte. Jeżeli chcesz zachować kadr bez zmian, to musisz jednocześnie zadbać o to, by nie zmieniać odległości między sobą a obiektem. Przyjrzyj się poniższym przykładom. Na drugiej grafice odsunęliśmy „modelkę” od ściany budynku, co na pewno spowoduje już lekkie rozmycie tła. Jeżeli zastosujesz małą przesłonę, albo bardziej zbliżysz modelkę do siebie, osiągniesz jeszcze mocniejsze rozmycie tła.

A tutaj pokazujemy zdjęcie z figurką. Widzisz jak bardzo rozmyte jest tło? To właśnie dzięki odsunięciu figurki od tła, bardzo duża skala tego rozmycia wynika z tego, że fotograf nie odsunął się razem z przedmiotem, pozostał w tym samym miejscu. Odległość między aparatem a przedmiotem jest tu znacznie mniejsza niż między przedmiotem a tłem.

No dobrze. Głębię ostrości mamy omówioną. Mam nadzieję, że rozumiesz już na czym ona polega. Ważne jest, żebyś nauczył się ją kontrolować, zawsze i w każdych warunkach, abyś przed zrobieniem zdjęcia mógł przewidzieć, jaki będzie efekt na zdjęciu. To oczywiście wymaga doświadczenia, nabytego pracą i wieloma ćwiczeniami.